Behandeling van therapieresistente Raynaud middels single-port thorascopische sympathicotomie: een nieuwe minimaal invasieve ingreep

Achtergrond: Het fenomeen van Raynaud is een pijnlijke verkleuring van de handen, uitgelokt door kou. Dit kan primair zijn (zonder onderliggende oorzaak) of secundair aan een bijvoorbeeld een onderliggende systeemziekte. Bij systemische sclerose (ook wel sclerodermie, afgekort SSc) of ‘mixed connective tissue disease’ (MCTD) is het fenomeen van Raynaud vaak het eerste symptoom. De klachten van het fenomeen van Raynaud kunnen een grote negatieve invloed hebben op de kwaliteit van leven. Dit komt omdat het veel pijnklachten kan geven, soms al bij een minimale verandering in temperatuur, en daarnaast kunnen de vingers doof voelen, waardoor het bijvoorbeeld lastig is om dingen vast te pakken.

Behandelmogelijkheden voor het fenomeen van Raynaud zijn echter beperkt. De huidige behandeling bestaat uit vaatverwijdende medicatie. Dit is bij lang niet iedereen effectief genoeg en geeft vaak vervelende bijwerkingen. Er bestaat al langere tijd een operatie waarbij er chirurgisch de zogeheten sympathicus zenuw doorgenomen wordt. Deze zenuw zorgt voor de vaatvernauwing bij Raynaud. Voorheen was dit een grote belastende operatie. In ons centrum is er nu een nieuwe procedure ontwikkeld: de ‘single-port thoracoscopic sympathicotomy’ (SPTS). Deze ingreep neemt ook de sympathicus zenuw door, maar is veel minder belastend.

Doel: Het doel van het onderzoek was om de uitvoerbaarheid en effectiviteit van de SPTS te testen bij mensen met het fenomeen van Raynaud die onvoldoende effect hadden van standaard behandeling.

Methode: Bij 8 patiënten (6 mannen, 2 vrouwen; gemiddelde leeftijd 45.2 jaar; 3 secundair Raynaud en 5 primair) werd de SPTS linkszijdig uitgevoerd, zodat links met rechts kon worden vergeleken. Onder algehele narcose, via één sneetje van 7mm in de oksel, werd de sympathicus zenuw in zicht gebracht op camera en vervolgens doorgebrand. De doorbloeding van de hand werd voor de operatie en één maand na de operatie gemeten met ‘laser speckle contrast analysis’ (LASCA) bij kamer temperatuur en een afkoeling procedure waarbij doorbloeding gedurende de gehele procedure gemeten wordt met lichtsensoren aan de vingers. Met die laatste kan per hand de gemiddelde slecht-doorbloede tijd berekend worden en de gemiddelde temperatuur waarbij de doorbloeding uitvalt. Het aantal Raynaud aanvallen werd bijgehouden in dagboekjes over een periode van twee weken. Een p-waarde kleiner dan 0,05 werd als significant beschouwd.

Resultaten: Deelnemer tevredenheid was 100% na operatie. Figuur 1 laat een voorbeeld zien van het verschil tussen de handen na één maand. Er was een significante verbetering in doorbloeding van de linker hand één maand na de operatie ten opzichte van rechts, gemeten met LASCA (p=0,023). De gemiddelde slecht-doorbloede tijd verminderde in de linkerhand gemiddeld met 10 minuten, terwijl er rechts gemiddeld 0,1 minuten verschil was tussen voor en na operatie (p=0,008). De temperatuur waarbij er uitval optrad was in de linkerhand gemiddeld 7,65°C lager ten opzichte van voor de operatie, terwijl rechts het verschil 0,7°C was (p=0,016). Met andere woorden, na operatie werd in de linkerhand de doorbloeding pas slecht bij een lagere temperatuur. Daarnaast verminderde het totaal aantal Raynaud aanvallen per twee weken in de linkerhand gemiddeld met 11, terwijl rechts dit met 3 was. (p=0,028). Tot minimaal 10 maanden na operatie waren er geen ernstige complicaties of bijwerkingen van de operatie.

Conclusie: De SPTS is goed uitvoerbaar en effectief als behandeling van het fenomeen van Raynaud. De doorbloeding van de hand aan de geopereerde kant verbeterde sterk ten opzichte van de andere hand, daarnaast verminderde het aantal Raynaud aanvallen. Echter is het voor nu alleen gemeten na één maand, en zal het effect op langere termijn nog moeten worden uitgezocht. Daarom is vervolg onderzoek nodig.

Beoogde besteding van het prijzengeld: Het prijzengeld zal voor een deel worden besteed aan het vervolgen van de bovengenoemde 8 patiënten. Daarnaast is er inmiddels een grotere studie opgezet, waarbij we patiënten die dubbelzijdig een SPTS krijgen voor het fenomeen van Raynaud vervolgd zullen worden. Hiermee kunnen we onderzoeken hoe lang het effect aanhoudt en in welke patiënten juist het meeste of minste effect kan worden verwacht. Is er bijvoorbeeld verschil tussen primair en secundair Raynaud? Het overige deel van het prijzengeld zal hiervoor gebruikt worden.