Veranderingen in het immuunsysteem over de tijd in incomplete systemische lupus erythematodes, gericht op B- en T-cellen.

Systemische lupus erythematodes (SLE) is een complexe auto-immuun ziekte. Hierbij is het afweersysteem ontregeld en valt dit het eigen lichaam aan. Er worden bijvoorbeeld antistoffen gemaakt die gericht zijn tegen genetisch materiaal in de celkern. Deze antistoffen heten antinucleaire antistoffen, afgekort ANA, en worden gemaakt door B-cellen, een bepaald type afweercel. Deze ANA, die soms al jarenlang aanwezig zijn voordat de diagnose gesteld wordt, kunnen bijna elk orgaan in het lichaam aantasten. Mensen met SLE kunnen daardoor veel verschillende klachten hebben zoals huiduitslag, pijnlijke gewrichten, vermoeidheid of nierontsteking. Doordat de ziekte zo breed is, is het vaak moeilijk om het te herkennen. Ook kan de ziekte lijken op andere auto-immuun ziekten zoals het syndroom van Sjögren. Daarom hebben de European League Against Rheumatism en de American College of Rheumatology criteria opgesteld om SLE vast te kunnen stellen. Op basis van afwijkingen aan het immuunsysteem en ziekteverschijnselen wordt met een puntensysteem bepaald of een patiënt SLE heeft. Patiënten die wel klachten hebben die passen bij SLE, maar te weinig punten hebben om aan de diagnose te voldoen, hebben incomplete SLE (iSLE).

De meeste iSLE patiënten houden relatief milde klachten, maar een deel heeft een groot risico om SLE te ontwikkelen. Het is nu nog niet mogelijk om te voorspellen wat het risico voor een individuele iSLE patiënt is om SLE te ontwikkelen. Het is daarom hard nodig om patiënten met iSLE langere tijd te volgen om te kijken wie SLE gaat krijgen en welke factoren daarvoor voorspellend zijn. Hiermee kunnen we iSLE patiënten met een verhoogd risico in een vroeg stadium behandelen om schade aan organen te voorkomen. Bovendien krijgen we zo meer inzicht in het ontstaan van de ziekte waardoor dit ook kan leiden tot betere behandeling van patiënten die al SLE hebben.

In het UMCG, een topreferent centrum voor SLE, hebben wij een grootschalig onderzoek opgezet waarbij alle gegevens van iSLE en SLE patiënten in een database worden verzameld. In totaal 3 volgen we nu 42 iSLE en 42 SLE patiënten sinds 2016. Patiënten komen elke zes maanden op het spreekuur om de symptomen in kaart te brengen en er worden bloedmonsters afgenomen. In het bloed bepalen we het percentage aan verschillende typen B- en T-cellen. Deze afweercellen spelen een belangrijke rol in de ontwikkeling van SLE. Tot nu toe hebben we deze analyses alleen bij de start van het onderzoek verricht (artikel geaccepteerd bij Rheumatology, Oxford). We zagen dat bij een deel van de iSLE patiënten het percentage van bepaalde typen B-cellen, die een rol spelen in auto-immuniteit en SLE, verhoogd was. Mogelijk is dit het deel van de iSLE patiënten dat uiteindelijk SLE ontwikkelt.

Om te onderzoeken of veranderingen in de verhouding van B- en T-cellen invloed hebben op het ontwikkelen van SLE, willen we deze analyses ook uitvoeren op de follow-up bloedmonsters die we hebben verzameld. De NVLE Award 2020 maakt dit mogelijk; voor het prijzengeld kunnen we materialen aanschaffen om deze analyses uit te kunnen voeren. We verwachten met dit onderzoek meer helderheid te krijgen over de toekomst van patiënten met iSLE en SLE.